Ergens in het boek ‘4000 weeks’ heeft Burkeman het over onze ervaring met apps en websites. (Ik hoor jullie denken: is ze daar nu weer met die vierduizend weken? Ewel ja, er stond veel in dat ik goed vond en waar ik over loop na te denken en daarbij: het is hier mijn blog, dus ik schrijf wat ik wil).

Maar apps en websites dus. Wat die dingen goed maakt is de intuïtiviteit waarmee ze werken en hoe weinig frictie er is als je een handeling uitvoert, zoals een aankoop verrichten of een inlichtingenformulier versturen. Intuïtief werken betekent dat er geen uitleg of handleiding nodig is om te begrijpen hoe een website, een app of een tool zoals een mailbox werkt. Het wijst zich allemaal zelf uit, zelfs al is het de eerste keer dat je er mee aan de slag gaat. En een proces zonder frictie leidt je naadloos naar de volgende stap van een bepaalde procedure. Alles volgt daarbij logisch op elkaar, je hebt als gebruiker nooit het gevoel dat er iets hapert en je blijft nergens hangen. Het lijkt allemaal gemakkelijk, maar om ervoor te zorgen dat alles zo vlot loopt als een snelschaatser op een olympische piste zijn er heel wat mensen aan het werk geweest. Soit, ik zou hier een heel technische uitleg kunnen schrijven, maar dat is het punt niet. Het punt is dat het met opzet gebeurt en dat er nogal wat tijd en data-analyse in kruipt om ervoor te zorgen dat jij op het wereldwijde web naadloos van a naar b surft. En we mogen er zeker van zijn dat als iets geld kost om te ontwikkelen (zoals een naadloos aankoopproces), de ijzeren regel geldt dat het meer moet opbrengen dan dat het mag kosten. Ik las ooit ergens dat mocht amazon.com er een fractie van een seconde langer over zou doen om op onze schermpjes te laten, dat zou resulteren in een dik miljard minder omzet. Hoe sneller we naar de check-out geleid worden, hoe meer we gedachtenloos consumeren. Het lijkt ook allemaal zo weinig echt, het zijn maar klikken op een knopje, we merken haast niet dat we weer eens geld hebben uitgegeven. Op het moment dat het pakje aan onze deur wordt afgeleverd – in de meeste gevallen door een overwerkte en onderbetaalde koerier die zogezegd ‘zelfstandig’ is, maar in werkelijkheid deel uitmaakt van het nieuwe lompenproletariaat – hebben wij al lang geen idee meer van waarom we dit gadget in hemelsnaam dachten nodig te hebben. De mascara die we door een influencer werden aangepraat zal de beloftes nooit waarmaken. Meer spullen betekent zelden meer geluk of gemoedsrust.

Wees gerust, dit wordt geen tirade tegen ons ongebreidelde consumptiedrang, ik maak er mij zelf maar al te graag schuldig aan. Ik heb nu al meer boeken dan ik in de rest van mijn leven zal kunnen lezen en bij De Slegte blijf ik er maar bestellen onder het mom van ‘nodig hebben voor mijn studies’. Het echte punt dat Burkeman wil maken gaat over het effect dat al die gesmeerde virtuele ervaringen hebben op onze beleving in de echte wereld. Om te beginnen is er de directe invloed op het sociale weefsel als we lekker snel, lekker makkelijk en lekker anoniem alles wat ons hartje begeert op het internet bestellen. De fietser die onze snelle hap aan de deur levert moet er snel terug vandoor, heeft nauwelijks de tijd om de fooi in ontvangst te krijgen. Die moet alweer verder naar de volgende klant, wil hij een beetje het zout op de patatjes verdienen. We slaan geen praatje meer in de frituur met de uitbater of onze buren die ook gezellig aan het wachten zijn, hooguit posten we op Twitter of op Facebook dat we weer eens de verkeerde bestelling gekregen hebben en dat het een echte schande is. (Caveat: ik ben zelf niet zo’n smalltalkmens, maar het is een teken aan de wand dat er in bepaalde supermarkten speciale kassa’s worden geïnstalleerd waar mensen op hun gemak nog kunnen roddelen over Rita van de bakker die weggelopen is met Gérard de elektricien).

Een ander gevolg is dat we denken dat de app de wereld is. Maar in het echte leven loopt het nooit zo van een leien dakje, waardoor we op den duur de werkelijkheid ervaren als saai, lastig en inefficiënt. Burkeman geeft zelf het voorbeeld van de verkiezingen: als we het verleerd zijn om op bepaalde momenten rustig onze beurt af te wachten, dan zullen we die inspanning ook niet meer kunnen opbrengen als het gaat over serieuze zaken, zoals onze burgerplicht vervullen. Nu zou je kunnen zeggen: misschien moet stemmen maar net zo vlot mogelijk gemaakt worden als nieuwe onderbroeken bestellen op bol.com, maar er zijn veel redenen te bedenken waarom dit niet wenselijk is. Eén daarvan is dat we meer belang en waarde hechten aan zaken waar we moeite voor hebben moeten doen. Je hecht weinig waarde aan de verjaardagswensen van een kledingketen die door middel van een geautomatiseerd marketingsysteem in je mailbox vallen en je uitnodigen om met korting te komen shoppen. Het handgeschreven kaartje van je buurvrouw levert misschien minder op in bonuspunten, maar des te meer op vlak van oprechte appreciatie.

In een wereld waar alles ons gemakkelijk gemaakt wordt, is het ook moeilijk om stil te staan bij de dingen die we echt willen. Om plaats te maken voor verlangen dat misschien nooit vervuld zal raken. Zoals Oscar Wilde het ooit ook al zei: er zijn twee dingen die erg zijn in een mensenleven. Het eerste is niet krijgen wat je verlangt. Het tweede is wel krijgen wat je verlangt.